Aygucı Nedir? Aygucı Ne Demek?

“Devlet baş müşaviri” anlamına gelen aygucı unvanı, VIII. yüzyılda Gök Türk kağanlığı döneminde Tonyukuk’un unvanları arasında kaydedilmiştir.

Tonyukuk yazıtında Oğuzdan gelen bir casusun ilettiği mesajda, Tabgaç ve Kıtan’a gönderilen komutanlar, Gök Türk kağanının “alp”, aygucısının ise “bilge” olduğunu ifade etmişlerdir. Buradan “vezir” statüsünde üst düzey bir unvan olduğu anlaşılan “aygucı”, kağanın yetkilerinin birçoğuna sahip sivil ve askerî alanda ona danışmanlık yapan bir görevli olarak değerlendirilebilir.

Eski Türk devletlerinde “kagan”,”beg” unvanlar, tek kişiye özgü değildir. Ancak aygucı, Tonyukuk’a has özel bir unvan ya da sadece bir niteleme sıfatı olarak kullanılmıştır. Tonyukuk’tan sonra bu yüksek rütbeyi taşıyan başka bir devlet adamına rastlanılmamıştır. Uygur dönemi metinlerine bakıldığında “aygucı” unvanının kısmen önem kaybettiği ve daha düşük rütbeli idarî, sivil ya da dinî bir unvan haline geldiği anlaşılmaktadır. Bu unvan, daha sonraki Türk devletlerinde de kullanılmıştır.

Not: Ay- kelimesinin anlamı Uygur sözlüklerinde “emretmek, buyurmak, yaptırmak, iletmek, açıklamak, beyan etmek, söylemek, konuşmak, kehanette bulunmak, tahmin etmek, önceden bilmek” şeklinde kayıtlıdır, bk. Klaus Röhrborn, Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, IV, Wiesbaden 1977-1998, s. 286. Ancak Clauson, erken dönemlerde ay- kelimesinin diğerlerinde olmayan saygın ve bilgelik içeren biriçeriğinin olduğunu belirtmiştir, Sir Gerard Clauson, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, s.266. -gucı ise meslekleri ve kişilerin özelliklerini gösteren bir ektir.

Alıntı: Zehra Odabaşı, Türk Devletlerinde Kullanılan İdari Unvanlar, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/820529