Jeopolitik Nedir?

3 Ocak 2022

Jeopolitik, bir devlet politikasını etkileyen ve coğrafya temelinde ele alınan bütün doğal faktörler olarak tanımlanabilir. Kelime, köken olarak (jeo + politik = coğrafya/ülke + politik) şeklinde oluşmuştur.

Devlet politikalarında, ülkenin coğrafi/politik konumundan kaynaklanan, tarihsel olarak kendine özgü olan ve devletin belirli siyasi değişimler geçirmesine rağmen temelde değişmeyen doğal ilişkileri ifade eder. Bu doğal bağlar, dinler, kültürler, diller, gelenekler, siyasi yapılanmalar, STK’lar, aile bağları vb. olarak sayılabilir.

Coğrafyanın (insani ve fiziksel boyutta), siyaset ve uluslararası ilişkiler üzerindeki etkilerinin incelenmesi, jeopolitiğin merkezini oluşturur.

Kavramsal Yapısı

Jeopolitik, herkes tarafından geçerli ve belirli bir tanıma sahip değildir. Bu terimin yorumu, tarihte farklı ülkelerde farklı kapsamlarda olmuştur. Günümüzde örneğin Türkiye, Almanya, ABD ve Rusya’da jeopolitik tanımları ve felsefeleri farklıdır. 21. yüzyıl ilk çeyreğinde Rusya’da jeopolitiğin artan popülerliği, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün yol açtığı güvensizlik duygusunun bir sonucudur. Sovyetler sonrası; siyasi, sosyal ve ekonomik nüfuzun korunmaya çalışılmasının bir aracı olarak gelişmiştir.

“Jeopolitik” Sözcüğü

Büyük jeopolitik teorisyenlerin, bir çoğunun “jeopolitik” kelimesini kullanmadıklarını dikkate almak gerekir. (Örneğin Mackinder.) Dolayısıyla “jeopolitik” kelimesinin kendisi üzerinde durmak yerine, neyi ifade ettiği ele alınmalıdır.

Jeopolitiğin Önemi

Jeopolitik perspektifte devlet, mevcut jeopolitik nüfuz araçlarının ve dengelerin kullanımını iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Devletlerin konumunun, mekansal özelliklerinin uluslararası politik süreçler üzerindeki etkisini arttırmaya odaklanır. Bu yönüyle jeopolitik, herhangi bir devletin coğrafi dünya görüşü ve geleceğe/kalkınmaya yönelik bütünleşik coğrafi zekasıdır. Disiplinlerarasıdır: Coğrafya ve devlet politikası arasındaki ilişkiyi yansıtan bir bilgi sistematiğidir. En önemli rolü, kalkınma stratejisini ve ülkenin geleceğini -bütünleşik bilgiye dayanarak- temel almaktır.