Komuta Ekonomisi Nedir?

Komuta ekonomisi, üretim araçlarının devlete ait olduğu ve ekonomik faaliyetlerin merkezi bir otorite tarafından kontrol edildiği bir sistemdir. Üretim hedefleri ve hammaddelerin tahsisi merkezi planlamacılar tarafından belirlenir. Tüketicilerin doğrudan seçim yapma imkânı kısıtlıdır; sadece mevcut mallar arasından seçim yapabilirler. Fiyatlar da devlet tarafından belirlenir, ancak piyasa ekonomilerindeki gibi üretimi yönlendiren bir mekanizma olarak değil, devletin ekonomik hedeflerine hizmet eden bir araç olarak kullanılır.

Bu sistemde, hükümet ekonomik faaliyetleri planlarken sosyal refahı maksimize etmeyi amaçlar. Piyasa başarısızlıklarını gidermek, işsizliği önlemek ve tekel gücünün kötüye kullanılmasını engellemek gibi avantajları bulunur. Devlet, temel ihtiyaçları karşılayan malların üretimine öncelik vererek herkesin bu mallara erişmesini sağlamaya çalışır. Bazı komuta ekonomileri, yalnızca devlete ait işletmelerden değil, devletin kontrol ettiği özel şirketlerden de oluşabilir.

Bununla birlikte, komuta ekonomileri çeşitli dezavantajlara sahiptir. Devletin neyin üretileceğine dair yeterli bilgiye sahip olmaması, kaynakların verimsiz tahsis edilmesine yol açabilir. Ayrıca, merkezi planlama süreci genellikle karmaşık ve bürokratik olup, zaman zaman kıtlıklar ve üretim fazlalıkları gibi dengesizliklere neden olabilir. Demokratik özgürlüklerin kısıtlanması ve bireysel tercihlerin göz ardı edilmesi de eleştirilen yönler arasındadır.

Kaynaklar

• https://www.economicshelp.org/blog/glossary/command-economy/
• https://www.britannica.com/topic/command-economy