Jeopolitik Konum Nedir?

Giriş

Coğrafi konum, bir ülkenin diğer ülkelere ve coğrafi yapılara göre konumudur. Her ülkenin çeşitli ülkelerle kara veya deniz sınırları vardır ve bu sınırlar çeşitli doğal coğrafi oluşumları içerir. Çok sayıda komşu ülkenin varlığı, ülkenin ekonomik gelişimi için hususiyetle önemlidir. Bu vaziyet, imkanı ölçüsünde bir sosyal ve ekonomik ilişki imkanı yaratacaktır.

Ülkenin konumu fiziksel, ekonomik ve politik olarak sınıflandırılır.

1. Fiziksel-coğrafi konum: Ülkenin ana kara, okyanus, dağlar ve ova ve diğer doğal oluşumlar üzerindeki konumudur.
2. Ekonomik-coğrafi konum: Ülkenin coğrafi konumu ve ekonomik gelişimi ile ilgili doğal ve ekonomik faktörlerin bir kombinasyonudur. Ülkenin denize erişimi varsa, büyük ulaşım yollarına ve önemli maden yataklarına yakınsa ve komşu ülkelerin gelişmişlik seviyesi yüksekse, bu nitelikler, ülkenin ekonomik kalkınmasını teşvik edecektir.
3. Siyasi-coğrafi (jeopolitik) konum: Ülkenin devletler arası siyasi ilişkiler sistemindeki konumudur. Her şeyden önce, bir ülkenin bölgedeki konumu; askeri ve siyasi örgütler, siyasi çatışma merkezleri bakımından değerlidir. Küresel ölçekte siyasi-coğrafi konum, jeopolitik konum olarak adlandırılmaktadır.

Jeopolitik Konum

Jeopolitik konum, bir ülkenin devletler arasındaki politik ilişkiler sistemindeki konumudur. Detaylı bir ifade ile; bir ülkenin iktisadi, kültürel, ticari, ulaşım, coğrafi konum, iklim, yeraltı zenginlikleri, askeri açıdan sahip olduğu avantajlar ve dezavantajların toplamına jeopolitik konum denir.

Jeopolitik konumla birlikte ilgili olan temel faktörler; ekonomik güç (GSYİH), askeri kapasite (askeri bütçe, nükleer kapasite, askeri kuvvet) ve doğal kaynaklardır. Diğer faktörler: Siyasi alan, iç istikrar (çatışmalar, sorunlar), vatandaşların sağlığı gibi hususlardır. Ülkenin fiziksel-coğrafi, ekonomik-coğrafi ve jeopolitik konumları birbirleriyle yakından ilişkilidir ve birbirini etkiler.

Ülkelerin jeopolitik konumu ve küresel ölçekte uluslar/devletler arası ilişkiler, siyasi coğrafyanın anahtarı olan jeopolitik bilimi tarafından incelenmektedir.

Jeopolitiğin ana yönlerinden biri coğrafi determinizm teorisidir. Bu teoriye göre sosyal gelişme, sosyal yasaların değil, doğal ve coğrafi faktörlerin sonucudur. Determinizm teorisine göre, devlet yönetim biçimi, ülkenin ekonomik gelişme düzeyi ve hatta insanların fiziksel ve psikolojik özellikleri doğrudan doğal/coğrafî faktörlere bağlıdır.

Devletlerin Sınırları

Her devletin; kara ve deniz alanları ile hava sahası devletin sınırını oluşturur. Devletin deniz sınırı, kıyılarına 12 mil (yaklaşık 20 km) uzaklıktadır. Bu alana, karasuları denir. Sahilden yaklaşık 200 mil uzakta bulunan su alanına münhasır ekonomik bölge denir. Münhasır ekonomik bölge tüm ülkeler tarafından ulaşım ve iletişim amacıyla kullanılabilir. Buradaki doğal kaynaklar sadece kıyı devletinin hizmetindedir. 200 milden daha uzak olan okyanus ve deniz suları, nötr sular olarak kabul edilir ve tüm ülkelere açıktır.

Yazarlar: Yaqub Garibov, Oktay Alxasov, Şarafat Huseynli, Mahbuba Babayeva