Ülkelerin Jeopolitik Eğilimleri

Dünyanın 2020’deki jeopolitik manzarasına göre ülkelerin jeopolitik eğilimleri…

Amerika Birleşik Devletleri, Kuzey Amerika’da Kanada ve Meksika ile komşu olan ve Alaska ile Hawaii’yi de içeren bir ülkedir. Jeopolitik olarak deniz gücü odaklı olan ABD, 1990’lardan sonra tek kutuplu dünya hegemonyasının merkezinde yer alır. Ana müttefikleri arasında İngiltere, Japonya, Filipinler ve birçok Arap ülkesi bulunurken, Rusya ve Çin gibi güçlü rakipleri vardır. Bölgesel olarak Kanada ile Beaufort Denizi üzerinde anlaşmazlıkları ve Küba ile Guantanamo Körfezi’nde üs konusunda sorunları vardır. ABD’nin etnik yapısı çeşitlidir ve dini olarak çoğunluk Protestan ve Katolik’tir. İç politikada ise doğu ve batı kıyıları genellikle liberal görüşlere sahipken, Orta-Batı ve Güney daha muhafazakardır.
Çin Halk Cumhuriyeti, 1.4 milyardan fazla nüfusu ve geniş topraklarıyla önemli bir jeopolitik aktördür. Komünist Parti’nin tek partili yönetiminde, Pekin’de hükümet koltuğu bulunmaktadır. Çin’in jeopolitik stratejisi, zengin kıyı bölgeleri ile yoksul iç bölgeleri arasında denge kurmaya çalışırken, dünya genelinde ABD, Japonya ve Hindistan gibi rakipleriyle etkileşimde bulunur. Çin, çeşitli etnik gruplara ve dillerin konuşulduğu, kültürel çeşitliliği barındıran bir ülke olup, nükleer silah gücü ve güçlü askeri savunma bütçesiyle küresel etkisini sürdürmektedir. Ayrıca, BM, DTÖ, APEC, BRICS gibi uluslararası organizasyonlarda önemli bir aktör olarak yer alır ve genişleyen etki alanı Orta Asya, Afrika, Orta Doğu ve Pasifik bölgelerinde hissedilir. Çin’in sınır anlaşmazlıkları ise Güney Çin Denizi’ndeki adalar, Tayvan, Hindistan ve Butan ile sürmektedir.
Rusya Federasyonu, Avrasya’da yer alan ve dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip ülkesidir. 17.1 milyon kilometrekarelik bir alanı kaplayan Rusya, 146 milyonluk nüfusu ile dünya çapında önemli bir güce sahiptir. Ülke, doğuda Pasifik Okyanusu’ndan batıda Baltık Denizi’ne kadar geniş bir coğrafyada yer alırken, kuzeyde Arktik Okyanusu’na ve güneyde de Orta Asya’ya komşudur. Jeopolitik olarak, Rusya, özellikle Orta Asya, Avrupa, Kuzey Kutbu ve Doğu Avrupa’da güçlü bir etki alanına sahiptir. Ana rakipleri ABD ve Avrupa Birliği’dir. Rusya’nın askeri gücü, dünyanın en büyük nükleer silah envanterine sahip olmasıyla dikkat çeker ve aynı zamanda ikinci en büyük savunma bütçesine sahiptir. Rusya’nın iç politikası, Putin yönetimi altında güçlü bir merkezi hükümete dayanırken, ekonomik yapısı petrol ve doğalgaz gibi doğal kaynaklara dayanmaktadır. Rusya, Birleşmiş Milletler (BM), Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO), BRICS gibi birçok uluslararası organizasyona üyedir ve dünya çapında önemli bir stratejik aktördür.
İspanya Krallığı, güneybatı Avrupa’da yer alıp, Akdeniz ve Atlantik Okyanusu’na kıyısı olan, Batı Avrupa’nın ikinci en büyük ülkesi olarak 46 milyonluk bir nüfusa sahiptir. Jeopolitik olarak, Avrupa Birliği ve NATO üyesi olan İspanya, özellikle Fransa, Portekiz ve Andorra ile güçlü ilişkiler kurmuş, aynı zamanda Sahraaltı Afrika, Akdeniz ve Latin Amerika ile de etkileşimde bulunmaktadır. İspanya’nın etnik yapısı Akdeniz ve İskandinav türlerinin karışımından oluşurken, Katoliklik ülkenin büyük kısmının dini inancıdır. Ekonomisi, tarım, yenilenebilir enerji ve teknoloji gibi güçlü sektörlere sahip olmakla birlikte, düşük işgücü katılımı ve enflasyon gibi ekonomik zorluklarla karşı karşıyadır. Jeopolitik olarak, ülkenin Katalonya ve Bask Bölgesi’nde ayrılıkçı hareketler mevcutken, ulusal çıkarları İber Yarımadası, Akdeniz, Kuzey Afrika ve Latin Amerika’dadır. İspanya, BM, AB, NATO ve diğer uluslararası organizasyonlarda aktif bir üyedir.
Hindistan, Güney Asya’da yer alan ve 1,4 milyardan fazla nüfusu ile bir Rimland ülkesidir. Jeopolitik olarak, Çin, Pakistan ve diğer Güney Asya ülkeleriyle önemli sınır ilişkilerine sahipken, Hint Okyanusu, Himalayalar ve Afganistan gibi kritik alanlar Hindistan’ın ulusal çıkarlarını belirler. Hindistan’ın büyük bir ekonomik gücü vardır; nominal GSYİH ile dünyanın yedinci, satın alma gücü paritesinde ise üçüncü büyük ekonomisi olarak öne çıkar. Dini olarak çoğunluk Hindu olmakla birlikte, ülkede Müslüman, Hristiyan, Sih ve diğer dini gruplar da bulunur. Hindistan’ın iç siyaseti, etnik ve bölgesel ayrılıkçılık hareketleri ve Keşmir’deki çözülmemiş çatışmalarla şekillenmiştir. Jeostratejik olarak, Hindistan, Çin ve Pakistan ile liderlik yarışına girerken, Rusya ve İran ile güçlü müttefiklik ilişkileri sürdürmektedir. Ayrıca, Hindistan, G20, BRICS, BM gibi birçok uluslararası organizasyonda yer almakta ve dünya çapında önemli bir stratejik aktör olarak kabul edilmektedir.
Pakistan, Güney Asya’da yer alan ve 200 milyon nüfusu ile Hindistan, Afganistan, İran, Çin ve Umman ile kara ve deniz sınırlarını paylaşırken özellikle Keşmir bölgesindeki bölgesel anlaşmazlıklarla dikkat çeker. Hindistan ile Keşmir yüzünden tarihsel olarak gerilimli ilişkiler içinde olan Pakistan, 1947, 1965, 1971 ve 1999’da çeşitli büyük çatışmalara sahne olmuştur. Jeopolitik olarak, Pakistan, ABD, Çin ve Suudi Arabistan gibi ülkelerle müttefikken Hindistan, İran ve Rusya ile bölgesel rekabet içindedir. Ülkenin dini yapısı büyük ölçüde İslam’dır, ve Urduca resmi dildir. Pakistan’ın milli ideolojisi, laik milliyetçilik üzerine kuruludur. Jeostratejik olarak, Pakistan’ın en büyük güvenlik kaygısı Hindistan ile olası bir çatışma olup, bu nedenle Çin ile yakın bir ittifak kurmuştur. Ayrıca, ülke, Keşmir, Doğu Afganistan ve eski Doğu Pakistan (Bangladeş) gibi bölgelerdeki çıkarlarını savunmaktadır.
Arjantin, Güney Amerika’nın güney kısmında, 2.780.400 km² yüzölçümüyle kıtanın ikinci en büyük ülkesi olup, komşuları Batı’da Şili, Kuzeyde Bolivya ve Paraguay, Doğu’da Uruguay ve Atlantik Okyanusu ile sınırlıdır. Başkenti Buenos Aires olan ülke, 45,1 milyonluk nüfusuyla geniş bir etnik çeşitliliğe sahiptir; çoğunluğu İspanyol ve İtalyan kökenli Avrupalılardan oluşurken, Arap ve Asya kökenli nüfus da vardır. Arjantin, Mercosur gibi bölgesel ticaret bloklarının kurucu üyesi olup, Brezilya, Çin, Rusya ve Fransa gibi ülkelerle güçlü müttefiklik ilişkileri kurmuştur, ancak Birleşik Krallık ile tarihsel gerilimler yaşanmıştır. Ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayalı olup, yüksek enflasyon ve IMF reformları gibi ekonomik sorunlarla karşılaşmıştır. Ülke, barışçıl dış politika ve Latin Amerika entegrasyonuna verdiği önemle dikkat çekerken, Birleşmiş Milletler ve G-20 gibi küresel organizasyonlarda da aktif rol oynamaktadır. Arjantin, aynı zamanda İspanyol ve İtalyan kültürlerinin etkisiyle şekillenmiş, yüksek insani gelişme endeksi ile öne çıkan bir kültürel yapıya sahiptir.
Fransa, Batı Avrupa’da bulunan ve geniş denizaşırı bölgelere sahip bir ülkedir. Komşuları arasında Lüksemburg, Almanya, Belçika, İsviçre, İtalya, İspanya, Andorra ve Monako bulunur. Ülke, güneyde Akdeniz, batıda Atlantik, doğuda Ren Nehri ve çeşitli dağlarla çevrilidir. Başkenti Paris olan Fransa, 643.801 km² yüzölçümüne ve 66,7 milyon nüfusa sahiptir. Fransa’nın jeopolitik konumu, kuzey ve güney Avrupa arasında bir geçit görevi görür. Ekonomisi güçlüdür ve sanayi, turizm gibi sektörler öne çıkar. Fransa, NATO ve Avrupa Birliği gibi önemli uluslararası organizasyonlarda aktif rol alırken, ABD, Almanya ve diğer NATO ülkeleriyle yakın müttefiklik ilişkilerine sahiptir. Ayrıca, büyük bir Katolik nüfusa sahip olup, dini çeşitlilik de mevcuttur. Fransa’nın dış politikasında, Avrupa güvenliği ve küresel işbirliği önemlidir.
Endonezya, Güneydoğu Asya’da, Malay Adaları ve Yeni Gine adasının batısında yer alan, 17.000’den fazla adaya sahip dünyanın en büyük ada ülkesidir. Malezya, Papua Yeni Gine ve Doğu Timor ile kara sınırları bulunan Endonezya’nın başkenti Jakarta olup, Surabaya, Bandung, Bekasi ve Semarang gibi büyük şehirlere de sahiptir. 1.904.569 km² yüzölçümü ile dünyanın 14. en büyük ülkesi olan Endonezya’nın nüfusu 270 milyona yakındır. Ülke, müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu bir yapıya sahip olup, Protestanlar, Roma Katolikleri, Hindular ve Budistler gibi diğer dini inançlar da bulunmaktadır. Ekonomik olarak, Endonezya Güneydoğu Asya’nın en büyük ulusal ekonomisi olup, sanayi, hizmetler ve tarım sektörleri içerir. Sanayi sektörü otomotiv, kimya, tekstil, gıda ve kağıt endüstrilerini kapsarken, petrol, doğal gaz ve kömür madenciliği de önemli bir yer tutar. Tarımda pirinç, kahve ve şeker kamışı gibi ürünler öne çıkarken, balıkçılık ve ormancılık da önemli endüstrilerdir. Endonezya, aynı zamanda turizmi aktif olarak geliştirmektedir. Jeopolitik müttefikleri arasında Vietnam, Tayland, Japonya ve ABD bulunurken, rakipleri ise Filipinler ve Malezya’dır.
Güney Kore, Kore Yarımadası’nın güneyinde yer alan bir Doğu Asya ülkesidir. Komşuları batıda Çin, doğuda Japonya ve kuzeyde Kuzey Kore ile sınır komşusudur. Başkenti Seul olan ülke, dağlık bir araziye sahip olup 100.210 km²’lik bir alanı kaplar ve yaklaşık 50 milyon nüfusa sahiptir. Güney Kore, ılıman iklim kuşağında bulunur ve stratejik olarak ABD’nin Pasifik’teki önemli müttefiki olmuştur. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından ABD tarafından işgal edilen ülke, Kore Savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği’ne karşı ABD’nin deniz gücünün stratejik üssü haline gelmiştir. Güney Kore’nin jeopolitik müttefikleri arasında ABD, NATO ve Japonya yer alırken, jeopolitik rakipleri Kuzey Kore ve Çin’dir. Ülkenin jeostratejik hedefi, dünya pazarlarında ürünlerinin yayılmasını sağlamak ve küreselleşme ile ekonomik gücünü artırmaktır.
Gürcistan, Kafkasya bölgesinde yer alan, Batı Asya ve Doğu Avrupa’nın kavşağında bir ülkedir. Batıda Karadeniz’e, kuzeyde Rusya’ya, güneyde Türkiye ve Ermenistan’a, güneydoğuda ise Azerbaycan’a sınır komşusudur. Başkenti Tiflis olan Gürcistan, tarihsel olarak, Colchis ve Iberia krallıkları ile Hristiyanlığı benimsemiş bir toprak olup, 12. ve 13. yüzyıllarda güçlü bir krallığa ev sahipliği yapmıştır. Ancak sonraki yüzyıllarda Moğollar, Osmanlı İmparatorluğu ve İran’ın Türk hanedanlarının etkisi altında kalmıştır. 1991’de komünizm sonrası bağımsızlık ilan eden Gürcistan, 2003’teki Gül Devrimi’nin ardından Batı yanlısı bir dış politika izlemeye başlamış, NATO ve Avrupa entegrasyonunu hedeflemiş ve reformlar yapmıştır. Bu Batı yönelimi, 2008’deki kısa Rus-Gürcü Savaşı’na ve Rusya ile ilişkilerin bozulmasına yol açmıştır. Gürcistan, Kafkasya’nın merkezinde bulunarak Rusya ve İran ile jeopolitik rekabete girerken, ülkenin bütünlüğünü savunmayı ve radikalist fikirlerin yayılmasını engellemeyi amaçlamaktadır. Gürcistan’ın dini yapısı büyük ölçüde Doğu Ortodoks Hristiyanlığına dayalıdır, nüfusun yüzde 83,4’ü Gürcü Ortodoks Kilisesi’ne bağlıdır. Ayrıca ülkede azınlık olarak Müslümanlar ve Ermeni Hristiyanlar da bulunmaktadır. Gürcistan’ın etnik yapısı, Gürcüler’in çoğunlukta olduğu bir toplumdan oluşmakla birlikte, Abhazlar, Azerbaycan Türkleri, Ruslar ve diğer etnik grupları da barındırmaktadır. Gürcistan, topraklarında bağımsızlık ilan eden Güney Osetya ve Abhazya ile uluslararası anlaşmazlıklar yaşamaktadır.
Brezilya, Latin Amerika’nın en büyük ülkesi olup, Atlantik kıyısında yer alır ve dünyanın beşinci en büyük ülkesidir. Portekizce konuşulan tek ülke olan Brezilya, büyük bir etnik çeşitliliğe sahip olup, Roma Katolikliği’nin egemen olduğu bir dini yapıya sahiptir. Ekonomisi, zengin doğal kaynakları ve çeşitlendirilmiş sektörleriyle güçlüdür; tarım, sanayi ve hizmetler sektörü ön plandadır, özellikle kahve, şeker kamışı ve soya fasulyesi üretimiyle dünya çapında önemli bir üreticidir. Uluslararası alanda BRICS, UN, IMF gibi organizasyonlarda yer alan Brezilya, Latin Amerika ve Atlantik Okyanusu’nda stratejik çıkarlar savunmakta ve Batı’nın etkisine karşı zaman zaman karşıt bir politika izlemektedir. Brezilya’nın ana müttefikleri arasında özellikle BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika) üyeleri yer alır. Ayrıca, Birleşmiş Milletler (BM) ve Güney Amerika Ulusları Birliği (UNASUR) gibi uluslararası organizasyonlarda da aktif bir rol üstlenmektedir. Ekonomik işbirliği ve bölgesel güvenlik konularında Latin Amerika’daki diğer ülkelerle de işbirliği yapmaktadır. Brezilya’nın rakipleri ise genellikle Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve NATO ile stratejik gerilimler yaşadığı dönemlerde öne çıkar. Özellikle siyasi, ekonomik ve askeri etkiler konusunda ABD’nin gücüne karşı bir denge oluşturma çabası içinde olan Brezilya, bazen Batı yanlısı politikalara karşıt tavırlar sergileyebilmektedir.
Hollanda, Avrupa Birliği’nin kurucu üyelerindendir ve başlıca jeopolitik müttefikleri arasında NATO ve Avrupa Birliği (AB) üyeleri yer almaktadır. Ülke AB’nin ekonomik entegrasyonu ile güvenlik işbirliğinde önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca Hollanda, dünya çapındaki çok taraflı kuruluşlarda aktif olarak yer almakta ve küresel ticaretin önemli aktörlerinden biri olarak uluslararası ilişkilerini sürdürmektedir. Hollanda’nın rakipleri arasında, ekonomik ve ticari rekabetin en fazla yaşandığı ülkeler Almanya, Çin ve Rusya’dır. Almanya, Hollanda’nın en büyük ticaret ortağı olup, ekonomik ilişkilerde de güçlü bir rekabet söz konusudur. Çin, ithalat ve ihracat arasındaki dengeyi etkileyen bir diğer önemli ülke olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca, Hollanda’nın petrol ve doğal gaz ile ilgili ticaretinde Rusya ile bazı stratejik gerilimler yaşanabilmektedir.