Karma Ekonomi Sistemi Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Karma ekonomi, ekonominin bir bölümünün serbest piyasaya bırakıldığı ve bir bölümünün devlet tarafından yönetildiği anlamına gelir. Fiyatlar genellikle piyasa unsurları tarafından ‘görünmez el’ teorisi çerçevesinde belirlenir. Ancak devlet bazı konulara dair düzenlemelerde bulunabilir: Örneğin, sigara kullanımını azaltmak için daha yüksek vergi koyabilir. İşletmeler; genellikle neyin üretileceğine ve ne kadar ödeneceğine karar vermekte özgürdürler, ancak çevre, işgücü piyasaları gibi konularda bir takım devlet düzenlemeleri vardır. Ekonomi, büyük ölçüde özel yatırım ve girişimden kaynaklanmaktadır, ancak devlet ekonomik döngüdeki dalgalanmaları azaltmak için müdahale edebilir. “Devlet ne kadar müdahale etmeli?”, karma ekonominin temel ve kritik sorusudur.

Karma Ekonomi Modeli

Karma ekonomi modeli, pazar ekonomisinin özelliklerinden üçüne sahiptir. Birincisi, özel mülkiyeti korur. İkinci olarak, serbest piyasaya ve fiyatların belirlenmesinde arz ve talep yasalarına izin verir. Üçüncüsü, bireylerin kişisel çıkarlarının motivasyonundan kaynaklanır. Karma ekonomide, girişimcilerin, işletmelerin ve şirketlerin piyasadaki çıkarlarını en iyi şekilde kullanmalarına izin verilir.

Karma Ekonomi Sistemine Örnekler

Modern ekonomilerin çoğu, iki veya daha fazla ekonomik sistemin bir sentezine sahiptir. Karma ekonomik sistemler, özel sektörün kâr arayışına mani olmaz, ancak işi düzenler ve kamu yararı sağlayan endüstrileri millileştirebilir. Örneğin, ABD karma bir ekonomidir: Üretim araçlarının mülkiyetini çoğunlukla özel ellerde bırakmakla beraber; tarım sübvansiyonları, üretim düzenlemeleri, posta dağıtımı ve milli savunma gibi bazı endüstrilerin kısmi veya tam kamu mülkiyetine sahip olması gibi özelliklere de sahiptir. Aslında, bilinen tüm tarihi ve modern ekonomiler, karma ekonomi kapsamında ele alınabilir; tam sosyalizm veya tam serbest piyasa yalnızca teoride vardır.

Bazı ülkelerde devlet kontrolünün GSYİH içindeki yüzdelik payı:

• İzlanda (%57)
• İsveç (%52)
• Fransa (%52,8)
• Birleşik Krallık (%47,3)
• Amerika Birleşik Devletleri (38.9%)
• Rusya (%34,1)
• Hindistan (%27)

Yukarıdaki tüm ekonomiler karma ekonomi modelidir. Devlet, ekonominin bir bölümünü yönetirken; gerisini özel şirketler ve bireyler yönetir. Farklı devlet müdahalesi dereceleri vardır.

Karma Ekonomi Sisteminin Avantajları

1. Karma ekonomi, piyasa ekonomisinin tüm avantajlarına sahiptir. Mal ve hizmetleri en çok ihtiyaç duyulan yerlere dağıtır. Fiyatların arz ve talebi ölçmesine olanak tanır.
2. En verimli üreticileri en yüksek karla ödüllendirir.
3. Müşteri ihtiyaçlarını daha yaratıcı, ucuz veya verimli bir şekilde karşılamaları için yeniliği teşvik eder.
4. Karma ekonomi, piyasa ekonomisinin dezavantajlarını azaltır. Piyasa ekonomisi; savunma, teknoloji ve havacılık gibi alanları ihmal edebilir. Daha etkin bir devlet rolü, bu öncelik alanlarında hızlı seferberlik sağlar.
5. Karma ekonomi modeli, verimliliği teşvik eder. Çoğu iş ve sanayi özel şirketler tarafından yönetilebilir. Öyle ki kimi zaman özel firmalar devlet kontrolündeki firmalardan daha verimli olma eğilimindedir, çünkü maliyetleri düşürmek ve yenilikçi olmak için karları teşvik eder.
6. Pazar başarısızlığını azaltır. Karma ekonomiler, pazarda başarısızlığın olduğu alanlarda bazı devlet düzenlemelerini sağlayabilir. Tekel gücünün kötüye kullanılması ile ilgili düzenlemeler, örneğin birleşmeleri önleme, aşırı yüksek fiyatları önleme gibi konularda önemlidir. Kirlilik gibi negatif dışsallığa sahip malların vergilendirilmesi ve düzenlenmesi noktasında önemlidir.
7. Karma ekonomi, mutlak yoksulluk içinde yaşayan insanları önlemek için düzenlemeler yapabilir. Aynı zamanda, karma bir ekonomi, insanların çok çalışmanın ve girişimciliğin finansal kazancından yararlanmalarını sağlayabilir.
8. Makro-ekonomik istikrara yardımcı olur: Devletler, makro ekonomik istikrar sağlamak için örneğin durgunluk zamanlarında genişleyici maliye politikası gibi çeşitli politikalar izleyebilir.
9. Serbest piyasa ekonomisinin teorisyenleri bile, özel mülkiyeti korumak için bir dereceye kadar devlet müdahalesine ihtiyaç olduğunu kabul eder. Örneğin, “Milletlerin Zenginliği”nde Adam Smith, tekel gücünün sömürülmesini önlemek için devletlerin gerekli olduğunu savunmuştur.

Kaynaklar

• https://www.economicshelp.org/blog/glossary/mixed-economy/
• https://www.investopedia.com/terms/m/mixed-economic-system.asp
• https://www.thebalance.com/mixed-economy-definition-pros-cons-examples-3305594
• https://www.thestreet.com/markets/what-is-a-mixed-economy-14728913