Max Weber’in Otorite Tipleri

Max Weber, otoriteyi meşruiyet temelinde sınıflandırmıştır. Otorite, (bir şey yapma ve vatandaşlardan bağlılık talep etme) Weber’in meşruiyet olarak adlandırdığı mefhuma dayanmaktadır. Weber’e göre üç tür otorite tipi vardır. Bu otorite tipleri şunlardır:

  1. Geleneksel otorite,
  2. Karizmatik otorite,
  3. Yasal-rasyonel otorite.

Geleneksel Otorite Nedir?

Geleneksel Otorite: İlk otorite tipi, geleneksel otorite olarak adlandırılır, bu otorite tipi uzun süredir kurulmuş olan gelenek ve göreneklere dayanmaktadır. Yani, bir topluluğun fertleri, atalarının aynı şeyi yapması ve doğal olarak geleneği ihlal edememeleri nedeniyle belirli bir otoriteye saygı gösterirler.

Geleneksel otoritenin bir yönü, bu otoritenin arkasında herhangi bir yasal yaptırım bulunmamasıdır. Geleneksel otoritenin faaliyetlerinin örnekleri tarih sayfalarında bulunabilir. Weber, antik dönemde ve hatta orta çağlarda birçok siyasi sistemde geleneksel otoritenin var olduğunu söylemektedir.

21. yüzyılın ilk çeyreğinde Suudi Arabistan, Kuveyt ve Fas’ın yönetim sistemi, geleneksel otorite ve kalıtsal sistem örnekleridir. Bazı sanayileşmiş ülkelerde de, kalıtsal sistemler hâlâ geçerlidir. Bu ülkeler İngiltere, İspanya, Belçika ve Hollanda’dır. Britanya’nın yazılı bir anayasası yoktur, ancak geleneklere, sözleşmelere vb. dayalı bir anayasal sistem / çerçeve vardır.

Karizmatik Otorite Nedir?

Karizmatik Otorite: Weber’in tanımladığı ikinci meşruiyet kaynağıdır. İnsanlar otoriteye itaat eder ya da esas olarak otoritenin sahip olduğu karizmadan dolayı sadakat gösterirler. Birey, kişiliğinin ya da karizmasının gücüyle insanların zihninde büyük bir etki yaratır. İktidara sahip olan tüm bireyler böyle bir kişilik veya karizmaya sahip değildir.

Tarihin sayfalarını açarsak, Hitler, Mussolini, Napolyon, Humeyni ve Fidel Castro gibi liderlerin de karizmatik otorite gücüne sahip olduğunu görürüz. Karizma o kadar güçlüdür ki, insanlar gücün yasal yönlerine daha az eğilirler.

Adolf Hitler Selamlarken Gif
Adolf Hitler

Karizmanın yardımıyla “otorite”, gücü kullanır ve insanlar bunu kabullenir. Karizmatik otorite her zaman yasalarla desteklenmez. Karizma, Tanrı’nın özel bir armağanıdır. Gerçekte, hangi otoritenin sadece karizmatik / yasal otorite olduğu her zaman açık değildir. Hitler ve Mussolini rejimleri buna örnektir. Hitler, Mussolini gibi isimler demokratik yollarla siyasi gücü ele geçirdikten sonra karizmatik otorite gücü yardımıyla iktidarda kaldılar ve liderlik ettiler.

Yasal-Rasyonel Otorite Nedir?

Yasal-Rasyonel Otorite: Weber’in son otorite sınıflandırması yasal/rasyonel otoritedir. Hemen hemen tüm modern devletlerde bu tür bir otorite söz konusudur. Yasaldır çünkü resmi otorite, anayasanın mevcut yasaları tarafından desteklenmektedir. Görevlerin ve yetkilerin kanunla açıkça tanımlanması akılcıdır. Güç ve görev kapsamı da açıkça belirtilmiştir.

Rasyonel-yasal otorite, emir verme ve uyulma hakkının açık bir şekilde tanımlanmış şeklidir. Ana fikri, otoritenin sahibinin emir verme veya karar alma hakkına ve aynı zamanda bunları uygulama yetkisine (kanunla onaylanmış biçimde) sahip olmasıdır. Her şey yasallıkla temellendirilir.

Yasal-rasyonel otoritenin önemli bir özelliği, kendi isteği doğrultusunda yasalara aykırı hiçbir şey yapamaz veya herhangi bir karar veremez. Yetki sahibinin yapmak istediği her şey yasal dayanağa sahip olmalıdır. Yasal-rasyonel otoriteye bir tür sınırlı hükumet adı verilebilir.

Siyasi literatürde John Locke böyle bir hükumet modeli ortaya koymuştur. Daha sonra yasal otorite, liberal hükumet biçiminin temelini atmıştır. Yasal-rasyonel otoritenin ana teması akılcılık ve hukuktur.

Mehmet Demir

Hacettepe Ü. | Yönetim ve Organizasyon üzerine çalışır.

7 Yorum

  1. Max Weber, otorite biçimini belirleyen unsurun,yöneticiye itaat etme biçimi ve motivasyonu olduğunu söyler ve buna dayanarak rasyonel, geleneksel ve karizmatik olmak üzere üç otorite tipi tanımlar.

      1. Hangisi Max Weber’in otorite gücünü dayandırdığı kaynaklardan biri değildir? Geleneksel mi, hukuksal mı, karizmatik mi, ütopik mi?

    1. O zaman siyasi iktidarın temel öğelerinden olan otoriteyi geleneksel otorite karizmatik otorite ve hukuki rasyonel otorite şeklinde üçe ayırarak analiz eden düşünür kimdir sorusunun cevabı Weber.

  2. Max Weber der ki: “Karizmatik lider sürekli başarılı olmak zorundadır. Eğer başarısı sekteye uğrar ve takipçilerinin çıkarlarını korumaya devam edemezse karizmatik otorite kaybolur.”

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Diğer İçerikler:

Başa dön tuşu