Jeoekonomi Nedir?
Jeoekonomi, jeopolitik hedeflere ulaşmak için ekonomik araçların kullanılması veya jeopolitik gücün ekonomik hedefler için nasıl kullanıldığına vurgu yapar. Genel olarak, jeoekonomi uluslararası ekonomi, jeopolitik ve stratejinin kombinasyonu olarak düşünülebilir.
Kavramsal Kökeni: Jeoekonomi, Soğuk Savaş sonrasında askeri gücün öneminin jeoekonomik güce yol açtığını iddia eden Edward Luttwak’ın bir makalesiyle 1990 yılında literatüre girmiştir.
Jeoekonominin Yükselişi: Terimin şimdi daha yaygın olarak kullanılmasının bir nedeni, gücün arttırılması için giderek daha fazla ekonomik araç kullanan Çin’in yükselişi olarak gösterilir. Ayrıca devlet mülkiyetindeki işletmelerin canlanması, devletlerin kontrol altında daha fazla ekonomik kaynağa sahip olmaları da jeoekonomi teriminin yükselişindeki sebepler arasındadır. Küresel ticaret bağlantılarının ve finansal piyasaların derinlemesine entegrasyonu, jeoekonomik araçları daha güçlü hale getirmiştir.
Jeoekonomi Unsurları: War by Other Means: Geoeconomics and Statecraft adlı eserin yazarları Robert Blackwill ve Jennifer Harris, günümüzün önde gelen jeoekonomik unsurları şöyle listelemiştir: Ticaret politikası, yatırım politikası, ekonomik ve finansal yaptırımlar, finansal ve para politikası, enerji ve emtia, yardım ve siber unsurlar. Bazıları tarihte eski devirlerden itibaren varken bazıları nispeten yenidir (siber) veya farklı bir boyutta (enerji) çalışır.
Jeoekonomik Strateji Örnekleri
Çin, ABD ve Rusya tartışmasız dünyanın en önde gelen jeoekonomik strateji uygulayıcısıdır. Bazı örnekler:
- Çin, Japonya’nın Doğu Çin Denizi’ndeki toprak ve egemenlik konusunda zayıflatma çabaları için Japonya’dan araba ithalatını defalarca kesmiştir.
- Çin, Afrika’ya yardım sağlarken, Birleşmiş Milletler’de kendisi lehinde oy veren ülkeleri ödüllendirmektedir.
- Rusya, enerji kaynağını stratejik hedeflere ulaşmak için kullanıyor. 2008’de, siyasi tartışmaların ortasında -kışın ortasında-, Avrupa’nın bazı bölgelerine giden doğal gaz boru hatlarını kapatmıştır.
- Rusya’nın Kırım’ın ilhakına cevaben, ABD ve diğerleri Ukrayna topraklarını savunmak için asker göndermediler, bunun yerine Rusya’ya ekonomik yaptırımlar uyguladılar.
- ABD, İran’ın nükleer politikalarını yaptırımlarla etkilemeye çalışıyor.
Jeoekonomi gelecek yıllarda çok daha fazla duyacağımız bir terimdir.
Yararlanılan Kaynaklar
- Ambassador Robert D. Blackwill ve Jennifer M. Harris, War by Other Means: Geoeconomics and Statecraft, 2016
- What is Geoeconomics?, https://www.chathamhouse.org
