Para Yanılsaması Nedir? Fiyat Yanılsaması Ne Demektir?

Para İllüzyonu

4 Aralık 2021Gözden geçirildi: 5 Şubat 2022

Fiyat yanılsaması olarak da bilinen para yanılsaması, bireylerin genellikle gelirlerini ve servetlerini gerçek terimlerin aksine nominal olarak görme eğiliminde olduklarını belirten bir ekonomik teoridir. Para yanılsaması kavramı hakkında düşünmenin bir başka yolu, bireylerin enflasyonun paraları üzerindeki etkilerini hesaba katmadıklarını ve dolayısıyla birikmiş servetlerinin bir önceki yılla aynı değerde olduğuna yanlış bir şekilde inandıklarını varsaymaktır.

Para yanılsaması doğası gereği psikolojiktir; bireyler yanlış bir şekilde servetlerinin biriktiğine inanırlar, ancak enflasyonu hesaba katmazlar. Bu nedenle ve enflasyonun sürekli pozitif olduğu varsayıldığında, bir bireyin serveti genellikle abartılacaktır. Ekonomistler, para yanılsamasının birkaç nedenden dolayı var olduğuna inanırlar:

Finansal eğitim eksikliği – İnsanlar genellikle enflasyonun satın alma güçleri üzerindeki etkilerini hesaba katmazlar veya sadece enflasyon hakkında bilgi sahibi olmazlar.
Mal ve hizmetlerde fiyat yapışkanlığı – Bazen, genel ekonomi olması gerektiğine işaret etse de, mal ve hizmet fiyatlarında fiyat değişmez.

Ekonomistler ayrıca, enflasyonun ekonomide iyi olmasının ana nedeni olarak para yanılsamasını gösteriyorlar.

Spesifik olarak: Enflasyon, ücret artışlarına izin verir. Enflasyon düşük olduğunda, işverenler genellikle nominal ücretlerde mütevazı artışlar sağlar.

Para İllüzyonu Kavramının Tarihçesi

“Para İllüzyonu”, ekonomist Irving Fisher tarafından 1928’de yazılmış bir kitaptır. Fisher’ın kitabı, Almanya’nın para biriminin (o zamanki Alman markı, euro değil) hiperenflasyon nedeniyle büyük bir devalüasyona uğradığı bir dönemde bir Alman dükkân sahibini detaylandırmıştır. Hiperenflasyon, çok yüksek ve hızlanan enflasyonun olduğu bir olaydır; Almanya, 1. Dünya Savaşı’ndan sonra bir tane yaşadı. Dükkan sahibi, gömlekleri aldığı maliyetin üzerinde sattığı için kar elde ettiğine inanıyordu. Bununla birlikte, Fisher’a göre, dükkan sahibi gömleklerini satmaktan daha az para aldı veya para kaybetti. Bunun nedeni, dükkan sahibinin enflasyonist baskılar nedeniyle satın alma gücünü veya aynı miktarda parayla satın alabileceği mal ve hizmet sayısını kaybetmesidir. Fisher, insanların servetlerini gerçek anlamda değil, nominal olarak düşündükleri ve bu da bireyin serveti için yanlış bir güvenlik duygusu sağladığı sonucuna vardı.

Para İllüzyonu Örnekleri

Somut bir para yanılsaması örneği sağlamak için aşağıdakileri varsayın:

Yıllık enflasyon: %2
Gerçek birikmiş servet (cari yıl hariç): 600.000 $
Giderler sonrası net yıllık gelir: 100.000$

Para yanılsaması tuzağına düşen bir kişi aşağıdakilere inanacaktır:

600.000$ değerinde kalmaya devam edecek (yıl sonuna kadar 600.000$’a eşit olacak).
100.000 doların enflasyona göre ayarlanması gerekmediğini varsayalım, böylece kişi yıl sonuna kadar 100.000 dolar daha biriktirmiş olacaktır.
Bu nedenle, birey servetinin 700.000 dolar olduğuna inanacaktır.

Ancak, bireyin gerçek serveti:

600.000$, %2 veya enflasyon oranında kötüleşecek, bu da 600.000$’ın yıl sonuna kadar 588.000$’a eşit olacağı anlamına geliyor.
100.000 doların enflasyona göre ayarlanması gerekmediğini varsayalım, böylece kişi yıl sonuna kadar 100.000 dolar daha biriktirmiş olacaktır.
Bu nedenle, bireyin serveti 688.000 $ olacaktır (para yanılsaması tuzağına düşerlerse sahip olduklarına inanacaklarının 12.000 $ altında).

Para yanılsamasının bir başka ilginç örneği aşağıdaki durumlardan çıkarılabilir:

Bir kişi genellikle nominal ücretlerde yapılan %2’lik bir kesintiyi haksız olarak görür (veya satın alma gücünün %2’sini kaybeder).
Bir kişi genellikle ücretlerinde nominal olarak %2’lik bir artış görürken, enflasyon adil olarak %4’tür (veya satın alma güçlerinin %2’sini kaybederler).

Her iki durum da aynı finansal sonuca yol açar, ancak bireyler genellikle bunu böyle görmez. Para yanılsaması davranışsal finansta ilginç bir konu olmaya devam ediyor.