Fayolizm Nedir? Henri Fayol’un 14 İlkesi ve Yönetimin 5 Fonksiyonu

Fayolizm, 1900’lerde Fransız yönetim bilimi teorisyeni Henri Fayol (1841–1925) tarafından geliştirilen, organizasyonlarda yönetimin rolünü analiz eden ve sentezleyen bir yönetim teorisidir. Henri Fayol (1841 – 1925), Fransız bir kömür madeni mühendisi, Fransa’daki Compagnie de Commentry-Fourchambault-Decazeville madencilik şirketinin müdürü ve modern yönetim teorisyeniydi.

Bilimsel yönetim teorisi, işletme yönetiminin de temelini oluşturur. Akademik dünyada, bu aynı zamanda Fayolizm olarak da bilinir. Henri Fayol, zamanının en etkili modern yönetim kavramlarını sağlamıştır.  Fayol, yönetimin 5 işlevi ve yönetimin 14 ilkesi olarak bilinen fikirleri ortaya atmıştır:

Fayol’un 5 İlkesi: Yönetimin 5 Fonksiyonu

Fayolizm teorisine göre, yöneticiler, beş temel unsuru uygulayabiliyorlarsa, yaptıkları işte verimli olacaklardır. Yönetimin Beş İşlevi, yöneticilerin zamanlarını nasıl geçirmeleri gerektiğine dair büyük bir resim sunar.

1. Planlama: “Geleceği değerlendirme ve bunun için hazırlık yapma” ihtiyacı. Bu, bir firmanın kaynaklarını, devam eden çalışmaları ve gelecekteki piyasa eğilimlerini dikkate alan esnek bir eylem planını içerir.
2. Organizasyon: Çalışanlar için yetki ve sorumluluk sınırlarını belirlemek. Bu, işe alım ve eğitimi, faaliyetleri koordine etmeyi ve çalışanların görevlerini netleştirmeyi kapsar.
3. Yöneltme: İnsanlardan en iyi şekilde yararlanmak. Bu nedenle, yöneticiler çalışanlarının becerilerini bilmeli, bu becerilerden yararlanmak için yetki vermeli ve iyi bir örnek oluşturmalıdır.
4. Koordinasyon: İyi koordine edilmiş bir organizasyonda, departmanlar sorumluluklarını, diğer ekiplerin ihtiyaçlarını ve onlara karşı yükümlülüklerini bilirler.
5. Kontrol: Kuralların, planların ve süreçlerin olması gerektiği gibi çalışıp çalışmadığını sürekli kontrol etmek.

Fayol’un 14 Yönetim İlkesi Nedir?

14 Yönetim ilkesi, temel bir gerçeğe dayanan ifadelerdir. Bu yönetim ilkeleri, karar alma ve yönetim eylemleri için bir kılavuz görevi görür. Yöneticilerin uygulamada karşılaştıkları olayların gözlemleri ve analizleri ile oluşturulurlar. Henri Fayol , yıllarca süren çalışmalardan sonra 14 yönetim ilkesini sentezleyebildi.  Teknik beceriler yerine idari becerilere odaklanan İlkeler, yönetimi bir meslek olarak ele almanın en eski örneklerinden bazılarıdır.

Fayol’un 14 Yönetim İlkesi:

1. İş Bölümü – Uygulamada çalışanlar farklı alanlarda uzmanlaşmıştır ve farklı becerilere sahiptirler. Bilgi alanlarında (genelden uzmana) farklı uzmanlık seviyeleri ayırt edilebilir. Kişisel ve mesleki gelişmeler bunu desteklemektedir. Henri Fayol’a göre uzmanlaşma, işgücünün verimliliğini artırır ve üretkenliği artırır. Ek olarak, işgücünün uzmanlaşması doğruluk ve hızlarını artırmaktadır. 14 yönetim ilkesinin bu yönetim ilkesi hem teknik hem de yönetimsel faaliyetler için geçerlidir.
2. Yetki – Bir organizasyonda işleri halletmek için, yönetim çalışanlara emir verme yetkisine sahiptir. Elbette bu yetki ile sorumluluk gelir. Henri Fayol’a göre, beraberindeki güç veya otorite, yönetime astlarına emir verme hakkı verir. Sorumluluk performanstan geriye doğru izlenebilir ve bu nedenle bununla ilgili anlaşmalar yapmak gerekir. Başka bir deyişle, yetki ve sorumluluk bir araya gelir ve aynı madalyonun iki yüzüdür.
3. Disiplin – Herkes kurallara uymalıdır. Genellikle iyi davranış ve saygılı etkileşimler şeklinde bir misyon bildirisinin ve vizyonunun temel değerlerinin bir parçasıdır. Bu yönetim ilkesi esastır ve bir organizasyonun motorunun sorunsuz çalışmasını sağlayan bir yağ olarak görülür.
4. Komuta Birliği – Fayol, “bir çalışanın yalnızca bir denetçiden emir alması gerektiğini” söyler. Çalışana birden fazla yönetici tarafından görevler ve ilgili sorumluluklar verilirse, bu durum çalışanlar için olası çatışmalara yol açabilecek kafa karışıklığına yol açabilir.
5. Yön Birliği – Tüm çalışanlar, aynı hedeflerle ilişkilendirilebilecek aynı faaliyetleri sunar. Tüm faaliyetler, bir ekip oluşturan tek bir grup tarafından gerçekleştirilmelidir. Bu faaliyetler bir eylem planında tanımlanmalıdır. Yönetici bu plandan nihai olarak sorumludur ve tanımlanan ve planlanan faaliyetlerin ilerlemesini izler. Odak alanları, çalışanlar tarafından yapılan çalışmalar ve koordinasyondur.
6. Bireysel Çıkar Üzerinde Toplu Çıkarlar – Bir organizasyonda her zaman her türlü çıkar vardır. Bir örgütün iyi işleyebilmesi için Henri Fayol, kişisel çıkarların örgütün çıkarlarına (etik) bağlı olduğunu belirtti. Birincil odak noktası, bireyin hedeflerine değil, organizasyonel hedeflere yöneliktir. Bu, yöneticiler dahil tüm organizasyonun tüm seviyeleri için geçerlidir.
7. Ücretlendirme – Motivasyon ve üretkenlik, bir organizasyonun sorunsuz çalışması söz konusu olduğunda birbirine yakındır. 14 yönetim ilkesinin bu yönetim ilkesi, ücretin çalışanları motive ve üretken tutmak için yeterli olması gerektiğini savunur. Parasal olmayan (bir iltifat, daha fazla sorumluluk, kredi) ve parasal (tazminat, ikramiye veya diğer mali tazminat) olmak üzere iki tür ücret vardır. Sonuçta, gösterilen çabaları ödüllendirmekle ilgilidir.
8. Merkezileştirme Derecesi – Karar verme süreci için yönetim ve yetki, bir organizasyonda uygun şekilde dengelenmelidir. Bu, hiyerarşisi dahil bir kuruluşun hacmine ve boyutuna bağlıdır. Merkezileştirme, karar verme yetkisinin üst yönetimde (yönetim kurulu) yoğunlaşması anlamına gelir. Karar verme süreci için yetkililerin daha düşük seviyelerle (orta ve alt yönetim) paylaşılması, Henri Fayol tarafından ademi merkeziyetçilik olarak adlandırılır. Henri Fayol, bir organizasyonun bunda iyi bir denge için çabalaması gerektiğini belirtti.
9. Skaler Zincir – Çalışanlar, kuruluşun hiyerarşisinde nerede durduklarını ve bir emir komuta zinciri içinde kiminle konuşacaklarını bilmelidir. Hiyerarşi, herhangi bir organizasyonda kendini gösterir. Bu, üst yönetimden (yönetim kurulu) organizasyondaki en alt seviyelere kadar değişir. Henri Fayol’un “hiyerarşi” yönetim ilkesi, yetki alanında net bir çizgi olması gerektiğini belirtir (yukarıdan aşağıya ve tüm düzeylerdeki tüm yöneticiler). Bu, bir tür yönetim yapısı olarak görülebilir. Her çalışan, hiyerarşiye meydan okumadan acil bir durumda bir yönetici veya amiriyle iletişime geçebilir. Özellikle felaketlerle ilgili raporların birinci derece yöneticilere / amirlere bildirilmesi söz konusu olduğunda.
10. Düzen – 14 yönetim ilkesinin bu prensibine göre, bir organizasyondaki çalışanların bir organizasyonda düzgün çalışabilmeleri için emrinde doğru kaynaklara sahip olması gerekir. Sosyal düzene (yöneticilerin sorumluluğu) ek olarak çalışma ortamı güvenli, temiz ve düzenli olmalıdır.
11. Eşitlik – Eşitliğin yönetim ilkesi genellikle bir kuruluşun temel değerlerinde ortaya çıkar. Henri Fayol’a göre çalışanlara nazik ve eşit davranılmalıdır. Çalışanlar, işleri doğru yapmak için organizasyonda doğru yerde olmalıdır. Yöneticiler bu süreci denetlemeli ve izlemeli ve çalışanlara adil ve tarafsız davranmalıdır.
12. Personelin Görev Süresinin İstikrarı – Kuruluşlar, verimliliği en üst düzeye çıkarmak için personel devrini ve rol değişikliklerini en aza indirmelidir. İnsanlar işlerinde güvende ve iyiyse, daha mutlu ve üretkendirler.
13. Girişim – Henri Fayol, bu yönetim ilkesiyle çalışanların yeni fikirleri ifade etmelerine izin verilmesi gerektiğini savundu. Bu, ilgiyi ve katılımı teşvik eder ve şirket için katma değer yaratır. Çalışan girişimleri, Henri Fayol’a göre organizasyon için bir güç kaynağıdır. Bu, çalışanları dahil olmaya ve ilgilenmeye teşvik eder.
14. Takım Ruhu – Organizasyonlar ekip ruhunu, birliğini ve morali teşvik etmek için çaba göstermelidir.

Fayol’un 14 İlkesi ve Beş Fonksiyonu, Yönetim Teorisinin oluşturulmasına yardımcı olmuştur.

Kaynaklar

• https://www.mindtools.com/pages/article/henri-fayol.htm
• http://infomory.com/what-is/what-is-fayolism/
• https://www.toolshero.com/toolsheroes/henri-fayol
• https://www.toolshero.com/management/14-principles-of-management/