Doğal Tekel Nedir? Özellikleri ve Örnekleri

Doğal tekel, yüksek sabit maliyetler ve aşırı ölçek ekonomileri elde etme ihtiyacı nedeniyle ortaya çıkan bir tür tekeldir. Başka bir deyişle, yalnızca bir işletmenin pazara hizmet vermesi ekonomik olarak uygun olan durumlarda oluşur. Örnekler, kamu hizmetleri ve tren hatlarını içerir. Altyapı maliyetleri o kadar yüksektir ki, pazarda rekabet eden iki şirketten biri diğerini tamamen kârsız hale getirecektir. Bu konumu yüksek sabit maliyetler, coğrafi konum, teknolojik uzmanlık ve diğer giriş engelleri sebebiyle olabilir.

Doğal Tekel Örnekleri

• Çoğu hava yolu, müşterilere bir dizi seçenek sunan rekabetçi bir pazardadır. Bununla birlikte, Sudan’dan New York’a uçak yolculuğu gibi düşük talepli hava rotalarında, sadece bir firmanın pazara hizmet vermesi kârlıdır. Bunun nedeni, yarı dolu bir uçağın çoğu havayolu için kayıp anlamına gelmesidir.
• Dünya genelindeki çoğu ülke, enerji şebekesini kontrol eden tek bir firmaya sahiptir – bunlar genellikle yüksek düzeyde düzenlemeye tabidir. Bunun doğal bir tekel olmasının nedeni, enerji arzını her haneye bağlamak için yeni bir şebeke kurmanın maliyetinin milyarlarca liraya mal olmasıdır. Bunun da ötesinde, ortalama maliyeti önemli ölçüde artıracaktır – bu da müşteriye daha yüksek fiyatlar anlamına gelir.
• Bazı küçük kasabalarda günde sadece yüz kişiye hizmet veren otobüs güzergahları vardır. Bu pazara hizmet veren herhangi bir firma bir otobüs, sürücü ve yakıtın sabit maliyetlerine sahip olacaktır. Küçük talep boyutu göz önüne alındığında, otobüs hiçbir zaman hiçbir noktada dolu olmayacaktır. Her biri bir müşteri almak için iki otobüsün aynı anda sefer yapması ekonomik olarak verimsiz olacaktır. Bunun yerine, tam da bu faktör nedeniyle doğal bir tekel söz konusu olur.
• A İstasyonundan B İstasyonuna seyahat etmek için bir demiryolu hattı gereklidir. Bu demiryolu hattının sonraki yıllarda inşa edilmesi ve bakımı yapılması gerekiyor. Pazara iki firma girerse, bu maliyetler tekrarlanacaktır. Şimdi diyebiliriz, diğer endüstrilerden farklı olan nedir? Aradaki fark, yalnızca sabit maliyetlerin yüksek olması değil, aynı zamanda ekonomik olarak uygulanabilir olması için binlerce ve milyonlarca müşterinin hizmet için ödeme yapması gerektiği gerçeğidir. Bu mümkün olmadığından doğal tekel söz konusu olur.

Referanslar

• https://boycewire.com/natural-monopoly-definition/